MSE 030
Marian Borkowski - Symphonic and Chamber music, 2010
1. LIMITS na orkiestrę / for orchestra [1971]
The Polish Radio and Television Symphony Orchestra in Cracow
Ryszard Dudek, conductor
2. SELECTION FOR 5 na zespół kameralny / for chamber ensemble [1972]
Jadwiga Gadulanka, soprano
The Chamber Ensemble of National Philharmonic
Marian Borkowski, conductor
3. VARIANT na zespół instrumentalny / for instrumental ensemble [1976]
The Korean Chamber Orchestra in Seoul
Piotr Borkowski, conductor
4. VISIONS II na orkiestrę smyczkową / for string orchestra [2003]
The Chopin University String Orchestra in Warsaw
Piotr Borkowski, conductor
5. DYNAMICS II na sześciu perkusistów / for six percussionists [2010]
The Chopin University Percussion Ensemble in Warsaw
Sławek A. Wróblewski, conductor
6. NORWIDIANA 75 na głos żeński i zespół kameralny / for female voice and chamber ensemble [1975]
Jadwiga Gadulanka, soprano
The Chamber Ensemble of National Philharmonic
Tadeusz Karolak, conductor
7. DRAM na orkiestrę/for orchestra [1966]
The Chopin University Symphony Orchestra in Warsaw
Piotr Borkowski, conductor
Limits na orkiestrę - powstał w 1971 r., a jego prawykonanie (Orkiestra Filharmonii Pomorskiej, dyr. W. Krzemieński) miało miejsce w dniu 1 kwietnia 1973 r. podczas XIII Poznańskiej Wiosny Muzycznej. Utwór został w roku 1986 nagrany przez Orkiestrę Symfoniczną Polskiego Radia i Telewizji w Krakowie pod dyrekcja Ryszarda Dudka. Kompozycja przeznaczona jest na wielką orkiestrę symfoniczną z rozbudowaną grupą instrumentów perkusyjnych wzbogaconych fortepianem i klawesynem. Jest to utwór jednoczęściowy o wyraźnie zarysowanych odcinkach muzycznych organicznie ze sobą powiązanych, pełen gwałtownych kontrastów dynamicznych, brzmieniowych, fakturalnych i wyrazowych. Dzieło cechuje rezygnacja z melodyki na rzecz sonorystycznych współbrzmień, gdzie główną zasadą kształtowania ekspresji są klastery, gęste tremolanda, glissanda, zderzenia różnych grup instrumentów i efekty trzasku, uzyskiwane przez różne grupy instrumentów na zasadzie przeciwstawień. Dźwięk jest krótki, ostry i suchy. Dominującym czynnikiem jest tu rytm. Także na płaszczyźnie dynamicznej utwór jest silnie skontrastowany: od skrajnie odległych możliwości w ppp realizowanych przez instrumenty solowe do potężnych kulminacji orkiestrowego tutti w fff. Potęgowanie napięcia dokonuje się poprzez zagęszczanie struktur dźwiękowych, zderzenia pojedynczych dźwięków w solowych instrumentach z „trzaskiem” perkusji oraz gwałtowne i uporczywe ostinato w instrumentach dętych. W części środkowej zwracają uwagę zmiany barw w smyczkach, budzące skojarzenia „przelewania” się dźwięku, uzyskiwane na różne sposoby jego wydobycia (od arco poprzez pizzicato, sul ponticello, col legno, tremolo etc.). Lustrzane odbicie przebiegu pierwszego tutti orkiestrowego w zakończeniu spina formę dzieła. W utworze zwraca uwagę duża kondensacja materiału dźwiękowego, znakomicie rozplanowana dramaturgia i energetyka przebiegu, wszechstronne wykorzystanie instrumentów, duża zwartość konstrukcyjno-architektoniczna, wreszcie dramatyczny gatunek ekspresji.
Marcin Łukaszewski
Selection for 5 na zespół kameralny (głos żeński, flet, róg, kontrabas lub wiolonczela, fortepian) (1972) - prawykonanie utworu odbyło się 31 sierpnia 1973 w Palazzo Chigi Saracini w Sienie (wyk. Jadwiga Gadulanka - sopran, Międzynarodowy Zespół Kameralny, dyr. Giuseppe Sinopoli). Kompozycja opiera sie na zasadach wyprowadzonych z właściwości sonorystycznych i ekspresyjnych zaprezentowanego instrumentarium. Czynnik konstrukcyjno-formalny ściśle związany jest z rozwojem narracji emocjonalnej utworu, tworząc zamknięty, ściśle skontrastowany przebieg muzyczny. Daleko posuniętym zmianom podlega obraz graficzny partytury (w miejsce pięciolinii - papier milimetrowy). Zapis ten pozwala na swobodne rozwijanie się jakości dźwiękowych i daje możliwość pełnego wykorzystania indywidualnego arsenału środków interpretacyjnych każdego z wykonawców. Głos ludzki potraktowany został w sposób czysto instrumentalny. W kompozycji tej przebija wyraźna tendencja do integracji i kondensacji materiału dźwiękowego, a wewnętrzną zasadę wyrazu muzycznego stanowi ciągłość napięcia akcji i dramatyczny charakter ekspresji.
Marian Borkowski
Variant na zespół instrumentalny. Kompozycja powstała w 1976 roku i jest dedykowana Ivo Petrić’owi. Prawykonanie utworu odbyło się 24 kwietnia 1976 roku w ramach Międzynarodowego Festiwalu Nowej Muzyki Kameralnej w Witten (Niemcy) przez Zespół Slavko Osterc z Lubljany pod dyrekcją Ivo Petrić’a. Pierwszego nagrania radiowego dokonali ci sami wykonawcy 25 kwietnia 1976 r. dla niemieckiej rozgłośni Westdeutscher Rundfunk w Kolonii. Pod względem formalnym i wyrazowym jest to kompozycja jednoczęściowa, będąca rodzajem silnie skontrastowanej rotacji instrumentalnej, którą tworzy szereg 45 odcinków muzycznych organicznie ze sobą powiązanych. Wewnętrzną zasadę ekspresji przebiegu muzycznego stanowi ciągłość napięcia akcji. Zwracają tu uwagę wyraziste kontrasty brzmieniowe i wyrazowe, duża zwartość konstrukcyjna i dynamizm napięć oraz dramatyczny gatunek ekspresji. Variant charakteryzuje się ekonomią w zakresie składu wykonawczego i środków techniki kompozytorskiej, zderzeniami bloków klasterowych z pojedynczymi dźwiękami, wykorzystywaniem skrajnych rejestrów i skoków, zmianą gęstości brzmieniowej. Wszystkie środki techniczne służą podkreśleniu dramatycznego charakteru utworu.
Marcin Łukaszewski
Visions II na orkiestrę smyczkową, z roku 2003. Prawykonanie utworu odbyło sie 29 września 2003 r. w ramach XVIII Festiwalu "Conversatorium Organowe" w Legnicy (wyk. Orkiestra Kameralna "Camerata Impuls" pod dyr. Małgorzaty Kaniowskiej. Kompozycyjnym fundamentem tego jednoczęściowego utworu jest "Visions" na wiolonczelę solo (z r. 1962) i stanowi jego twórczą wersję. Elementami dominującymi w utworze, generującymi jego klimat sonorystyczny i wyrazowy są: silny energetyzm dynamiczny, różne formy ruchu, cisza muzyczna, silna kontrastowość, precyzyjne rozplanowanie napięć tektonicznych, zwartość konstrukcji architektonicznej, wysoka temperatura emocjonalna i ciągłość napięcia akcji muzycznej. W zamierzeniu kompozytora było, aby w rezultacie powyższych zabiegów kompozycyjnych utwór nabrał specyficznie dramatycznego charakteru ekspresyjnego i głęboko humanistycznej symboliki.
Marian Borkowski
Dynamics II na sześciu perkusistów. Utwór napisany w styczniu-lutym 2010 dedykowany Stanisławowi Skoczyńskiemu. Prawykonanie utworu odbyło sie 22 marca 2010 roku w Sali Koncertowej Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina w Warszawie (wyk. Zespół Perkusyjny UMFC pod dyrekcją Sławka A. Wróblewskiego). Jest to jednoczęściowy fresk perkusyjny o skontrastowanym przebiegu akcji muzycznej i precyzyjnie rozplanowanych napięciach energetycznych. Elementem dominującym w utworze jest dynamika, która modeluje objętość brzmieniową o różnych konfiguracjach strukturalno-konstrukcyjnych, prowadzących wprost, przy poważnym udziale czynnika symetrii, do pełnej geometryzacji przestrzeni dźwiękowej. A więc, jakości brzmieniowe, zwłaszcza w obszarze rozwidleń dynamicznych i emanacji środków artykulacyjnych stanowią funkcję poetyki sfery sonologicznej instrumentarium perkusyjnego. Ma to na celu, w zamyśle kompozytora, wzmożenie i pogłębienie temperatury emocjonalnej i nieustannego energetyzmu narracji dramatycznej utworu. W rezultacie, kompozycja ta stanowi szczególny przykład topodynamizmu, i to zarówno w sensie technologicznym i czystobrzmieniowym, jak i architektonicznym i ekspresyjnym.
Marian Borkowski
Norwidiana 75 na głos żeński i zespół instrumentalny. Kompozycja napisana w roku 1975. Prawykonanie odbyło się w dn. 30 sierpnia 1975 roku na Międzynarodowym Festiwalu Muzycznym w Sienie (Włochy) w interpretacji Jadwigi Gadulanki (sopran) i Międzynarodowego Zespołu Kameralnego pod dyrekcja amerykańskiego dyrygenta Jeffreya Levine'a. Jest to utwór inspirowany poezją Cypriana Kamila Norwida i symboliką zawartą w głębokich pokładach myśli Poety. Stąd uwaga kompozytora została skierowana w stopniu maksymalnym na pogłębienie wyrazu muzycznego i potęgowanie napięcia akcji muzycznej kompozycji. Głos żeński potraktowany został czysto instrumentalnie, co pozwala w sposób uniwersalny wyrazić dramatyczny charakter ekspresji i symbolicznej nośności przesłania poetyckiego.
Marian Borkowski
Dram na orkiestrę powstał w 1966 roku i w tym samym roku uzyskał II nagrodę na Konkursie Młodych Kompozytorów w Warszawie. W marcu 1998 roku utwór został nagrany w Polskim Radio przez WOSPR pod dyr. Piotra Borkowskiego, a prawykonanie estradowe miało miejsce w dniu 2 grudnia 1998 roku w Akademii Muzycznej im. F. Chopina w Warszawie na koncercie kompozytorskim Mariana Borkowskiego z okazji 40-lecia jego pracy artystycznej i 30-lecia pracy pedagogicznej. Odtwórcą kompozycji była Orkiestra Symfoniczna Akademii Muzycznej w Warszawie pod dyrekcją Piotra Borkowskiego. Podobnie jak w wielu utworach Mariana Borkowskiego, tak i tutaj silna obsada perkusyjna odgrywa znaczącą rolę w aspekcie tworzenia kolorystycznych jakości brzmieniowych. Uwagę zwraca ekonomia środków technicznych i kondensacja materiału. Dzieło utrzymane jest w podobnej stylistyce jak Limits. Podstawowym materiałem muzycznym jest tu pierwszy ostry klaster - trzask w tutti orkiestry, poprzecinany ciszą, stopniowo i konsekwentnie zagęszczający się. W dalszej części dzieła pojawiają się w poszczególnych sekcjach, nakładające się na siebie warstwami, szesnastkowe ostinata. Kompozycja jest silnie skontrastowana dynamicznie. Charakteryzuje się krótkim czasem trwania, logiką i konsekwencją przebiegu, świetnie rozplanowanym planem emocjonalno-energetycznym. Oba utwory orkiestrowe Mariana Borkowskiego - Limits i Dram cechuje błyskotliwość i efektowność brzmieniowa i wyrazowa.
Marcin Łukaszewski
Wróć | 
